خلاصه ای از زندگانی فرزندان امام کاظم علیهم‌السلام

دهه کرامت یکی از مهم ترین ایام سال است . شروع این مناسبت با میلاد حضرت معصومه سلام الله علیها در اول ذی القعده و روز آخر هم میلاد حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام  در یازدهم ذی القعده می باشد.

در این ایام بزرگداشت فرزندان بزرگوار امام کاظم علیه السلام نیز برگزار می گردد. بزرگداشت حضرت احمد بن موسی الکاظم علیه السلام فرزند بزرگوار ایشان نیز در این ایام می باشد.

اما چنین ایامی زمان مناسبی است برای آشنایی بیشتر با این سه فرزند حضرت که سه حرم با عظمت در ایران دارند.

اولین حرم اهل بیت در ایران : مشهد حرم مطهر حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام

امام رضا علیه السلام امام هشتم شیعیان در مدینه متولد شدند. دوران زندگانی حضرت همزمان بود با حکومت حاکم ظالم هارون الرشید همراه بود و در آن دوران سختی و شکنجه های فراوانی را از طرف حکومت تحمل کردند . شکنجه هایی که در تاریخ زندگانی امام کاظم علیه السلام بسیار در موردشان صحبت شده است.

پس از هارون ، حکومت به دست مامون افتاد . روش مامون با هارون فرق داشت هرچند هدف هر دو یکی بود. غصب حکومت اهل بیت و سلطه بر جهان اسلام. هارون سخت گیری بر علیه اهل بیت علیهم السلام را پیش گرفته بود اما مامون خود را دوست دار اهل بیت معرفی می کرد.

مامون برای سلطه بهتر بر جهان اسلام ، حکومت خود را به مرو منتقل کرد و برای اینکه شیعیان و علویان بر علیه او قیام نکنند نقشه ای کشید. او امام  رضا علیه السلام را به مرو دعوت کرد تا به دورغ خود را دوستدار حضرت معرفی کند . برای تکمیل نقشه اش حضرت را جانشین خود معرفی کرد.حضرت ولایت عهدی را نپذیرفتند اما مامون حضرت را تهدید کرد که اگر قبول نکنند ایشان را به شهادت می رساند و حضرت مجبور شدند با شرائطی این امر با قبول کنند. البته این کار او به ضررش تمام شد و نتوانست نقشه خود را عملی کند و مجبور شد برای مقابله با امام همان روش پادشاهان ظالم قبلی را پیش گرفت و حضرت را به شهادت برساند.

حضور حضرت در مرو برکات زیادی داشت .

حضرت در مسیر مدینه تا مرو از شهرهای فراوانی مانند بصره ، قم ، نشابور ، سرخس عبور کردند. در مسیر شیعیان و محبین حضرت به دیدار ایشان می رسیدند. در نیشابور حضرت روایت معروف سلسله الذهب را برای مردم فراوانی که به استقبال ایشان آمده بودند نقل کردند. هرچند ماموران مامون سعی کردند مانع نقل این حدیث شوند اما حضرت این یادگار گران بها را برای شیعیان به یادگار گذاشتند. حدیث معروفی که امام رضا علیه السلام از طریق پدرشان و ایشان از پدرشان تا پیامبر (ص) و پیامبر (ص) از جبرئیل و جبرئیل از قول خداوند متعال می فرمایند :  کلمه لا اله الا الله قلعه من ( خدا ) است و هرکس وارد این قلعه شود از عذاب من در امان است. بعد حضرت اضافه فرمودند : ولی به شروط لا اله الا الله که من ( ولایت حضرت علی بن موسی امام رضا علیه السلام ) از شروط لا اله الا الله هستم.

مناظرات حضرت با گروه های مختلف صفت معروف حضرت را به همه معرفی کرد. امام رضا علیه السلام معروف هستند به عالم آل محمد . مامون علاقه زیادی به جلسات علمی داشت و برای این که خود را منطقی نشان دهد و ظلم های خود را مخفی کند و برای اینکه بتواند امام را مغلوب کند در جلسات مختلف حضرت را دعوت می کند.حضرت مناظرات مهمی با پزشکان و بزرگان ادیان مختلف و … داشتند. در این مناظرات همه نسبت به علم حضرت تسلیم شدند و به عظمت ایشان اعتراف کردند.

در مناظره معروف حضرت با سران ادیان مختلف حضرت با هر دینی طبق کتاب خودشان استدلال کردند . به همین دلیل هیچکدام نتوانستند منطق حضرت را قبول نکنند و همه در برابر علم الهی حضرت تسلیم شدند.

مناظرات حضرت در کتاب احتجاج شیخ طبرسی و کتاب عیون الاخبار الرضا شیخ صدوق نقل شده است. کتاب عیون الاخبار الرضا زندگی نامه و احادیث ایشان را هم نقل کرده است.

یکی از برکات دوران حضور حضرت در مرو ، رساله ذهبیه ایشان است . به درخواست مامون امام رساله ای در مورد پزشکی نوشتند که امروزه مورد استفاده دانشگاه های بزرگ جهان است که معروف است به رساله ذهبیه.

با حضور حضرت در مرو ، ظلم های حکومت به شیعیان کم تر شد . اما مظلومیت حضرت ادامه داشت. عده ای حضرت را مقصر می دانستند و متوجه نقشه های مامون نبودند به همین دلیل حضرت در مسیر بارها به ظلم و جنایت مامون و شهادتشان اشاره کردند که یکی از آن موارد شعر معروفی هست که به اشعاد دعبل اضافه کردند. ( داستان این شعر را در کتاب داستانی دعبل و زلفا می توانید مطالعه کنید)  

یکی از مشکلات دیگر زمان امام رضا علیه السلام ، دشمنان داخلی بود. کسانی که در زمان امام کاظم مورد اعتماد حضرت بودند و نماینده خاص حضرت در بعضی از شهر ها بودند اما بعد از وفات امام کاظم به دلائل دنیایی از پذیرش امامت امام رضا سر باز زدند.آنان اعلام کردند امام کاظم آخرین امام هستند . این گروه واقفیه نام دارند که مورد لعن و غضب امام رضا علیه السلام قرار گرفتند . البته امام کاظم علیه السلام در زمان حیاتشان به این افراد تذکر داده بودند امام متاسفانه حب قدرت و ثروت آنان را که عمری در مسیر اهل بیت علیهم السلام بودند ، دچار گمراهی کرد. امام رضا علیه السلام برای جانشین کردن افراد مورد اعتماد با این خائنین و مقابله با انحرافاتی که این افراد ایجاد می کردند سختی های فراوانی را متحمل شدند.

یکی از ویژگی های حضرت که بسیاری از افراد را متعجب می کرد تسلط حضرت به زبان های مختلف بود. اباصلت که یکی از همراهان همیشگی امام بود نقل می کند : روزی به ایشان عرض کردم من در شگفتم چگونه به تمام این لغات با اختلافات آنها آشنایی دارید . اما پاسخ داد  ای اباصلت من حجت خدا بر خلق هستم و خداوند کسی را که به زبان مردم آشنایی نداشته باشد بر آنان حجت قرار نمی دهد

در سیره شخصی حضرت مانند دیگر ائمه توجه زیادی به قرائت قرآن وجود دارد. ایشان در کلامی پیروان خود را به تلاوت قرآن توصیه می کنند و می فرمایند :

برای خانه خود سهمی از قرآن قرار دهید . زیرا هر گاه در خانه ای قرآن تلاوت شود کارهای اهل خانه آسان می گردد و در خیر و برکت بر آنان گشوده می‌شود. همواره ساکنان آن خانه رو به فزونی خواهد بود اما اگر در خانه ای قران خوانده نشد اهل آن خانه در تنگی زندگی قرار گرفته و خیری در خانه واقع نشود و اهل آن رو به کمی و نقصان خواهد نهاد.

دومین حرم اهل بیت در ایران : قم حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها

حضرت معصومه خواهر بزرگوار امام رضا علیه السلام هستند . ایشان از شخصیت های مهم مدینه بودند و امام صادق علیه السلام پدر بزرگ ایشان بشارت تولد حضرت معصومه علیها السلام را به اهالی ری داده بودند.

در حدیث مشهوری امام جعفرصادق (علیه السلام) پیش از تولد حضرت کاظم (علیه السلام) از دفن پیکر مطهر حضرت فاطمه معصومه (علیها السلام) در قم خبر داده و در این‌باره فرمودند: «آگاه باشید حرم خدا، مکه است و … همانا قم، کوفه کوچک است و سه در از درهای هشت‌گانه بهشت به سوی قم گشوده می‌شود. به زودی بانویی از تبار من در قم دفن می‌گردد و نام او فاطمه دختر موسی است و با شفاعت او، همه شیعیان من داخل بهشت خواهند شد.»

ایشان صاحب مکتب تدریس در مدینه بودند و زنان مدینه از علم ایشان استفاده می کردند.

ایشان از محدثان بزرگ عصر خود بودند و روایات اثبات ولایت امیرالمومنین علیه السلام در میان مردم نقل می کردند. این سیره حضرت یکی از مهم ترین الگوهایی است که بانوان ما باید در زندگی خود به کار بگیرند. روایت غدیر یکی از روایاتی است که توسط این بانوی بزرگوار برای مردم نقل می شد .

ایشان بعد از هجرت امام رضا علیه السلام به مرو برای حمایت از برادر خود راهی مرو شدند اما سربازان مامون مانع رسیدن ایشان به مرو شدند و حضرت به دلیل کسالت در قم ساکن شدند. در زمان کم اقامت در قم خانه ایشان محل مراجعه دلباختگان ولایت بود و حضرت سوالات مردم را جواب میدادند.

خانه ایشان در قم به دلیل عبادت های ایشان ، به بیت النور معروف شده است و امروزه محل بازدید زائرین می باشد.

قم از برکت این بانوی بزرگ همواره مورد توجه علما بوده است .

ثواب زیارت ایشان در روایات همانند زیارت مرقد حضرت فاطمه علیها السلام بیان شده است و کسی که به زیارت ایشان برود بهشت بر او واجب می شود.

یکی از صفات حضرت معصومه علیها السلام شفیعه است . این صفت به دلیل مقام بالای شفاعت ایشان در روایات به ایشان نسبت داده شده است

امام صادق (علیه السلام) حضرت معصومه (علیها السلام) را دارای مقام شفاعت می‌دانند. گستره سفره شفاعت ایشان به وسعت تاریخ تشیّع و عموم شیعیان است. حضرت امام صادق (علیه السلام) در این خصوص می‌فرمایند: «تَدْخُلُ بِشَفاعَتِها شیعَتِیَ الْجَنَّةَ بِاَجْمَعِهِمْ، (یعنی) به شفاعت فاطمه معصومه، همه شیعیانم به بهشت می‌روند.»

علامه مجلسی رحمه الله در کتاب گرانسنگ بحار الانوار از امام صادق (علیه السلام) نقل می‌کنند که فرمودند: عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ قَالَ: إِنَّ لِلَّهِ حَرَماً وَ هُوَ مَکَّةُ أَلَا إِنَّ لِرَسُولِ اللَّهِ حَرَماً وَ هُوَ الْمَدِینَةُ أَلَا وَ إِنَّ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ حَرَماً وَ هُوَ الْکُوفَةُ أَلَا وَ إِنَّ قُمَّ الْکُوفَةُ الصَّغِیرَةُ أَلَا إِنَّ لِلْجَنَّةِ ثَمَانِیَةَ أَبْوَابٍ ثَلَاثَةٌ مِنْهَا إِلَی قُمَّ تُقْبَضُ فِیهَا امْرَأَةٌ مِنْ وُلْدِی اسْمُهَا فَاطِمَةُ بِنْتُ مُوسَی وَ تُدْخَلُ‏ بِشَفَاعَتِهَا شِیعَتِی الْجَنَّةَ بِأَجْمَعِهِمْ. همانا برای خدای متعال حرمی وجود دارد و آن مکه است و برای رسول خدا حرمی وجود دارد و آن مدینه است و حرم امیرالمومنین (علیه السلام) در کوفه واقع شده است. آگاه باشید که شهر قم کوفه صغیر است. بهشت هشت درب دارد که سه تای از آنها به سوی شهر قم باز می‌شوند. در این شهر زنی از فرزندان من به نام فاطمه دختر موسی دفن می‌شود که تمام شیعیان من به شفاعت آن بانو داخل بهشت می‌شوند. امام صادق (علیه السلام) قبل از تولد حضرت معصومه (علیها السلام) این روایت را فرمودند. اگر در فضیلت حضرت معصومه (علیها السلام) همین یک روایت وجود داشت برای عظمت این بانوی کرامت کافی بود.

سومین حرم اهل بیت در ایران : شیراز حرم مطهر حضرت احمد بن موسی الکاظم علیه السلام

در میان امام زادگان ، چند شخصیت از مقام بالاتری برخوردار هستند. حضرت اباالفضل علیه السلام و حضرت احمد بن موسی علیه السلام  در میان احادیث و در نظر ائمه از جایگاه خاصی برخوردار می باشند.

حضرت احمد بن موسی الکاظم علیه السلام برادر بزرگتر امام رضا علیه السلام ، همواره مورد لطف پدر بزرگوارشان امام کاظم بودند. به دلیل مقام بالا مادر حضرت ( ام احمد ) امام کاظم علیه السلام وصایای خود را به ایشان تحویل دادند و این بانوی بزرگوار نیز بعد از شهادت امام کاظم علیه السلام این وصایا را به امام رضا علیه السلام تقدیم کردند.

شیعیان زمان امام کاظم علیه السلام به دلیل زهد و علم و مقام خاصی که حضرت داشتند بعد از شهادت امام کاظم علیه السلام به خانه ایشان آمدند تا با ایشان بیعت کنند. همانطور که در بخش زندگانی امام رضا علیه السلام اشاره شد بعد از شهادت امام کاظم در مورد امام بعدی فتنه ها و انحرافات زیادی ایجاد شد . اما حضرت همه ی افرادی را که می خواستند با ایشان بیعت کنند را با خود نزد امام رضا علیه السلام بردند و هم خودشان با امام رضا علیه السلام بیعت کردند و هم همه ی طرفدارانشان را به بیعت با امام رضا علیه السلام دعوت کردند. این عمل حضرت ، بسیاری از نقشه ها و فتنه را از بین برد . این تدبیر حضرت احمد بن موسی الکاظم علیه السلام یکی از اتفاقات مهم تاریخ تشیع است . زیرا تا امام رضا علیه السلام در میان شیعیان گروه های انحراف زیادی به وجود آمد که اعتقاد به امامت همه ی ائمه نداشتند مثلا بعضی بعضی چهار امامی ( مانند حنفیه ) بعضی هفت امامی ( مانند اسماعیلیه)‌ بودند. اما کسانی که حضرت امام رضا علیه السلام را به عنوان امام هشتم قبول کردند همه ی ائمه ی بعد ایشان را نیز پذیرفتند به همین دلیل در تاریخ شیعه ۸ امامی یا ۹ امامی نداریم و بعد از امام رضا همه شیعه ۱۲ امامی هستند.

با هجرت اجباری امام رضا علیه السلام به مرو ایشان نیز مانند خواهر بزرگوارشان و دیگر فرزندان امام کاظم علیه السلام برای حمایت از ایشان راهی ایران شدند.

به دستور مامون حاکم وقت شیراز قُتلُغ خان ، مانع رسیدن ایشان به مدینه شد و ایشان در شیراز توقف کردند. ماموران حکومت شایعه ای را بین همراهان حضرت پخش کردند . شایعه خبر فوت امام رضا علیه السلام بود. با پخش این شایعه مردم از اطراف حضرت پراکنده شدند و فرصت برای قتل امام توسط حاکم ظالم مهیا شد و ایشان را به شهادت رساندند.

مرقد مطهر حضرت احمد بن موسی الکاظم علیه السلام همواره مورد عنایت شیعیان بوده است و علمای زیادی در جوار این حرم به تدریس مشغول بودند.