کدام آیه های قرآن کریم در شان امیرالمومنین علیه‌السلام نازل شده اند؟

 این آیات در شان امیرالمومنین علیه‌السلام نازل شدند

 در حدیثی منسوب به ابن‌عباس، بیش از ۳۰۰ آیه در شأن امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرود آمده است از جمله:

آیۀ ولایت

 ﴿إِنَّمَا وَلِیُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلَاةَ وَیُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ﴾.

«سرپرست و دوست شما فقط خدا و رسول اوست و مؤمنانی که همواره نماز را برپا می دارند و در حالی که در رکوعند [به تهیدستان] زکات می دهند» (مائده:55)

طبق گفتۀ مفسران، شأن نزول این آیه به ماجرای خاتم‌بخشی حضرت علیه‌السلام در نماز برمی‌گردد که در حال رکوع، انگشتر خود را به فقیر بخشیدند.

آیۀ شِراء یا لیلةُ المبیت

وَمِنَ النَّاسِ مَن یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاء مَرْضَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَؤُوفٌ بِالْعِبَادِ (بقره:207)

«و از مردم کسی است که در به دست آوردن خشنودی خداوند از جان می‌گذرد و خداوند به بندگان مهربان است.»

طبق گفتۀ مفسران شیعه و سنی، این آیه بعد از ایثار و از خودگذشتگی امیرالمؤمنین علیه‌السلام در جریان لیلة المبیت نازل شده است و در آن از به استقبال مرگ رفتن او برای نجات جان پیامبر صلی‎الله‎علیه‌وآله‌ ستایش شده است.

آیۀ تبلیغ

یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَیْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ یَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الْكَافِرِینَ

«ای پیامبر! آنچه را از پروردگارت به سوی تو فرو فرستاده شده است برسان و اگر نکنی پیام او را نرسانده‌ای؛ و خداوند تو را از (گزند) مردم در پناه می‌گیرد، خداوند گروه کافران را راهنمایی نمی‌کند» (مائده:67)

این آیه در آخرین سفر حج پیامبر صلی‎الله‎علیه‌وآله‌ در واپسین سال حیات مبارکشان نازل شده است. طبق ایه، حضرت ماموریت داشت از جانب خدا مطلب بسیار مهمی را به مردم ابلاغ کند که بدون ابلاغ آن، رسالت او ناقص بود. بدیهی است حضرت تا آن زمان همۀ اصول و فروع اسلام را به مسلمانان ابلاغ کرده بودند. تنها مطلبی که به صورت رسمی و عمومی ابلاغ نشده بود مسأله رهبری و جانشینشان بود که با نزول این آیه محقق شد.

آیۀ اولی الامر

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِی الْأَمْرِ مِنْكُمْ (نساء:59)

«ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید و اگر به خداوند و روز بازپسین ایمان دارید، چون در چیزی با هم به ستیز برخاستید آن را به خداوند و پیامبر بازبرید که این بهتر و بازگشت آن نیکوتر است»

تلقی عموم مفسران اسلامی از «اولی الأمر» کسانی است که از شأن و جایگاه رهبری برخوردارند، اما در اینکه قلمرو این رهبری چیست و چه کسانی می‌توانند عهده‌دار آن شوند، دیدگاه‌ها مختلف است.

اهل سنت درباره مصداق اولی الامر آرای مختلفی دارند که مهمترین آنها عبارت است از: امام علی علیه‌السلام  و اهل بیت علیه‌السلام؛ فرماندهان منصوب؛ عالمان و فقیهان؛ اصحاب پیامبر خدا(ص)؛ امانتداران؛  زمامداران مسلمان و عادل؛  اهل حل و عقد و …، شیعه اما معتقد است که اطاعت مطلق فقط از کسانی پذیرفتنی است که به درجۀ عصمت نائل آمده باشند.

آیۀ اکمال

الْیَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِینَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْكُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِینًا

«امروز دینتان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را (به عنوان) آیین شما پسندیدم» (مائده:3)

در تفاسیر شیعه منظور از اکمال دین، اعلام ولایت و خلافت امام علیعلیه‌السلام بر مسلمانان دانسته شده و روایات هم آن را تأیید می‌کند. عالمان شیعه بر این باورند که آیه اکمال درباره واقعه غدیر نازل شده است.

آیۀ مباهله

فَمَنْ حَاجَّكَ فِیهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْاْ نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَ أَبْنَاءَكمُ وَ نِسَاءَنَا وَ نِسَاءَكُمْ وَ أَنفُسَنَا وَ أَنفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتهَلْ فَنَجْعَل لَّعْنَتَ اللَّهِ عَلىَ الْكَذِبِینَ

«از آن پس كه به آگاهى رسیده ‏اى، هر كس كه درباره او با تو مجادله كند، بگو: بیایید تا حاضر آوریم، ما فرزندان خود را و شما فرزندان خود را، ما زنان خود را و شما زنان خود را، ما برادران خود را و شما برادران خود را. آن گاه دعا و تضرع كنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان بفرستیم» (آل عمران:61)

مباهله یعنی دو نفر یا دو گروه که با هم نزاع دارند و هر کدام خود را بر حق می‌‌دانند به یکدیگر نفرین کنند که خداوند دروغگو و طرف ناحق را هلاک کند. چنین واقعه‎‌ای در صدر اسلام میان پیامبر صلی‎الله‎علیه‌وآله‌ و مسیحیان نجران روی داده است. در این ماجرا امیرالمؤمنین علیه‌السلام حضرت را همراهی می‌کردند. طبق گفتۀ مفسران، خداوند از او به‌منزله نَفْس و جان پیامبر صلی‎الله‎علیه‌وآله‌ معرفی شده است.

آیۀ تطهیر

إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَكُمْ تَطْهِیرًا

«جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» (احزاب:33)

در این آیه از اراده خداوند بر پاکی اهل بیت علیه‌السلام  از پلیدی سخن آمده است. مفسران شیعه معتقدند این آیه در خصوص اصحاب کساء نازل شده است.

آیۀ صادقَیْن

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ

ای مؤمنان! از خداوند پروا کنید و با راستگویان باشید» (توبه:119)

این آیه به مؤمنان دستور می‌دهد همراه صادقین باشند و از آنان پیروی کنند. در روایات شیعه، صادقین به اهل بیت علیهم‌السلام تفسیر شده است. محقق طوسی این آیه را از دلایل امامت علیه‌السلام دانسته است.

منبع تبیان